รู้เรื่องยากับเภสัชจุฬาฯ : เบาหวาน รักษาได้ ถ้ารู้เร็ว

   โรคเบาหวานไม่ใช่ปัญหาเฉพาะแค่คนไทย แต่มันเป็นปัญหาสุขภาพสำคัญของคนทั่วโลก อยากให้ทุกคนลองดูตัวเลขผู้ป่วยเบาหวาน แล้วจะรู้ว่าโรคนี้อยู่ใกล้ตัวเรามากๆ

   ข้อมูลจากสหพันธ์เบาหวานนานาชาติ (International Diabetes Federation) ปี 2564 ระบุว่ามีผู้ป่วยโรคเบาหวานทั่วโลก 537 ล้านคน และคาดว่าในปี 2573 จะเพิ่มเป็น 643 ล้านคน สำหรับประเทศไทย สถานการณ์โรคเบาหวานมีแนวโน้มเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง ในปี 2565 มีผู้ป่วยสะสมอยู่ 3.3 ล้านคนและมีผู้ป่วยรายใหม่เพิ่มขึ้นประมาณ 300,000 คนต่อปี นอกจากนี้ ในปีเดียวกัน มีผู้เสียชีวิตจากโรคนี้ทั้งหมด 16,388 คน

   โรคเบาหวานเกิดจากความผิดปกติของการควบคุมระดับน้ำตาลในเลือด ซึ่งอินซูลินมีบทบาทสำคัญในการควบคุมระดับน้ำตาล โดยโรคเบาหวานอาจเกิดจากการผลิตอินซูลินที่ไม่เพียงพอ หรือเกิดภาวะดื้อต่ออินซูลิน จึงส่งผลให้ระดับน้ำตาลในเลือดสูงขึ้นเรื่อยๆ และหากไม่ได้รับการควบคุมที่ดีพอ อาจทำให้เกิดภาวะแทรกซ้อนรุนแรงตามมา

   ปัจจัยเสี่ยงของโรคเบาหวาน เราแบ่งพิจารณาได้ 2 ปัจจัยหลัก ได้แก่

   ปัจจัยแรกคือ ปัจจัยเสี่ยงที่ควบคุมไม่ได้ ได้แก่

   (1) พันธุกรรม ถ้าเรามีพ่อแม่หรือพี่น้องเป็นเบาหวาน เราเองมีโอกาสเป็นเบาหวานมากขึ้น

   (2) อายุที่เพิ่มขึ้น ความเสี่ยงจะเพิ่มขึ้นเมื่ออายุเกิน 45 ปี

   (3) เชื้อชาติ ซึ่งพบมากในชาวเอเชีย แอฟริกัน และลาตินอเมริกา

   ปัจจัยที่สองคือปัจจัยเสี่ยงที่ควบคุมได้ ได้แก่

   (1) น้ำหนักเกินหรืออ้วน เนื่องจากไขมันสะสมโดยเฉพาะบริเวณหน้าท้องเพิ่มความเสี่ยงต่อภาวะดื้อต่ออินซูลิน

   (2) การขาดการออกกำลังกาย เพราะการที่เราไม่เคลื่อนไหวร่างกาย ทำให้ร่างกายใช้น้ำตาลได้ไม่ดี

   (3) อาหารการกินที่ไม่ดีต่อสุขภาพ ไม่ว่าจะเป็นการบริโภคน้ำตาล แป้งขัดสี และไขมันอิ่มตัวมากเกินไป

   (4) ความเครียดเรื้อรัง ก็อาจส่งผลต่อฮอร์โมนและทำให้ระดับน้ำตาลในเลือดสูงขึ้น

   (5) การสูบบุหรี่และดื่มแอลกอฮอล์ เพิ่มความเสี่ยงต่อภาวะดื้อต่ออินซูลินและโรคแทรกซ้อน

   เมื่อพิจารณาที่ปัจจัยแล้ว ในกรณีที่คนเราเมื่ออายุเข้า 35 ปี และไม่เคยได้รับการตรวจมาก่อน หรือถ้ามีดัชนีมวลกายตั้งแต่ 23 กิโลกรัมต่อตารางเมตรขึ้นไป ร่วมกับปัจจัยเสี่ยง เช่น มีประวัติครอบครัวเป็นเบาหวาน ขาดการออกกำลังกาย ความดันโลหิตสูง ไขมันในเลือดผิดปกติ เคยมีภาวะดื้อต่ออินซูลิน เช่น ภาวะถุงน้ำในรังไข่ หญิงที่มีประวัติเบาหวานขณะตั้งครรภ์ หรือเคยมีภาวะน้ำตาลในเลือดสูงกว่าปกติ ควรได้รับการตรวจคัดกรองโรคเบาหวาน

   เบาหวานในระยะเริ่มต้นมักไม่ค่อยมีอาการ แต่ในกรณีที่น้ำตาลในเลือดสูงมาก ผู้ป่วยมักมีอาการ ปัสสาวะบ่อย โดยเฉพาะอย่างยิ่งตอนกลางคืน กระหายน้ำบ่อย หิวบ่อยกินจุแต่น้ำหนักลด ติดเชื้อง่าย แผลหายช้า เป็นต้น หากคุณผู้อ่านมีอาการเหล่านี้ ก็ขอแนะนำรีบไปตรวจคัดกรองที่โรงพยาบาลโดยด่วน

   เบาหวานเป็นโรคเรื้อรังที่ไม่หายขาด แต่การที่เรารู้ว่าเป็นโรคเบาหวานตั้งแต่ระยะเริ่มต้น ก็ทำให้รักษาได้ง่ายอีกทั้งปัจจุบันเรามียาช่วยลดและคุมระดับน้ำตาลในเลือดมากมาย ที่มีประสิทธิภาพที่ดีเยี่ยม (ซึ่งจะเก็บไว้เล่ารายละเอียดในสัปดาห์หน้า) เพียงแค่ท่านที่เป็นเบาหวาน ต้องรับประทานยาอย่างสม่ำเสมอและต่อเนื่อง พบแพทย์เพื่อตรวจเช็คตามนัด และที่สำคัญที่สุดคือ การปรับเปลี่ยนพฤติกรรม รวมถึงดูแลเรื่องอาหารการกิน เท่านั้น เบาหวานก็จะเป็นเรื่องที่ไม่ยาก

   สุดท้ายนี้ ขอย้ำว่า ถ้าเป็นเบาหวานแล้วไม่รักษาไม่คุมอาหาร ไม่ปรับเปลี่ยนพฤติกรรม กินยาบ้างไม่กินบ้างสิ่งที่จะเกิดตามมาก็คือ โรคแทรกซ้อน เช่น ไตวาย โรคหัวใจและหลอดเลือด เป็นต้น ซึ่งทั้งหมดทั้งปวงนำไปสู่การเจ็บป่วย พิการ หรือเสียชีวิตก่อนวัยอันควรทั้งสิ้น ดังนั้นขอแนะนำใหัท่านที่มีความเสี่ยงหรือมีอาการไปตรวจคัดกรองดังที่แนะนำไว้ข้างต้น

รศ.ภก.ดร.บดินทร์ ติวสุวรรณ และรศ.ภญ.ดร.ณัฏฐดา อารีเปี่ยม

คณะเภสัชศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย