รู้เรื่องยากับเภสัชจุฬาฯ : ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร จำเป็นจริงหรือ?

    เรื่องร้อนแรงสุดๆ ในสัปดาห์นี้ คงหนีไม่พ้นเรื่องบอสดารา และบริษัทขายสินค้าออนไลน์ ที่อ้างว่ามียอดขายมหาศาล จนทำให้ทีวีทุกช่องทุกรายการออกข่าวนี้กันยกใหญ่ โดยเน้นในเรื่องความเสียหายที่เกิดกับคนที่ตกเป็นเหยื่อ ส่วนบรรดาบอสๆ ทั้งหลายจะผิดกฎหมายหรือไม่ก็ต้องตามต่อไป แต่ต้องบอกว่าเมืองไทยนั้น อะไรก็เกิดขึ้นได้เราอาจะบอกว่าผิดกฎหมาย แต่เขาอาจจะไม่ติดคุกก็ได้ เพราะมันมีอะไรซับซ้อนกว่าที่เราจะเข้าใจได้

    สินค้าตัวหนึ่งที่เป็นข่าวคึกโครมคือผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร หรือที่หลายคนเรียกติดปากว่าอาหารเสริม อันที่จริงไม่ใช่เพียงแค่บริษัทนี้เท่านั้นที่ขายอาหารเสริม แต่มีอีกหลายบริษัททั้งในและต่างประเทศที่ทำธุรกิจเกี่ยวข้องกับผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร

    ดังนั้น วันนี้จึงขอทบทวนให้คุณๆ เข้าใจเรื่องอาหารเสริมเพื่อใช้ประกอบการเลือกใช้ผลิตภัณฑ์เสริมอาหารได้อย่างคุ้มค่า และปลอดภัย

    อันดับแรก อยากให้ทุกคนได้ฉุกคิดว่า เมื่อไรก็ตามที่เห็นคำว่าเสริม ก็แสดงว่าสิ่งนั้นไม่ใช่ทางเลือกหลักแปลอีกนัยหนึ่งคือ ก่อนจะมองหาอะไรมาเสริม ต้องบริหารจัดการสิ่งหลักให้ดีก่อน หากพบว่าสิ่งหลักนั้นไม่เพียงพอ จึงอาจถึงเวลาพิจารณาว่าจะต้องหาสิ่งใดมาเสริมหรือไม่หากเข้าใจในบริบทนี้แล้ว เราจะสามารถพิจารณาจากโฆษณาและประชาสัมพันธ์ของผลิตภัณฑ์ต่างๆ ได้อย่างมีสติ

    ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร หมายถึง ผลิตภัณฑ์ที่ใช้รับประทานนอกเหนือจากอาหารที่เรารับประทานเป็นปกติ ซึ่งในผลิตภัณฑ์มักจะมีสารอาหารและสารอื่นๆ เช่น วิตามิน กรดอะมิโน กรดไขมัน สารสกัด และสารสังเคราะห์ต่างๆ ที่อยู่ในรูปแบบไม่ใช่อาหารปกติ เช่น เม็ด แคปซูล ผง ของเหลว หรืออื่นๆ

    ผลิตภัณฑ์เสริมอาหารมีจุดมุ่งหมายการใช้โดยคาดหวังให้ช่วยส่งเสริมสุขภาพ แต่ไม่ได้ให้ผลด้านการป้องกัน หรือรักษาโรค บ่อยครั้งที่คนทั่วไปพบว่ามีการโฆษณาขายผลิตภัณฑ์เหล่านี้ด้วยข้อความชวนเชื่อต่างๆ เช่น ป้องกันมะเร็ง ล้างสารพิษ หรือรักษาโรคต่างๆ นานาได้สารพัดโรค ขอบอกว่า ข้อความเหล่านั้นเข้าข่ายกล่าวอ้างเกินความจริง จนถึงขั้นโฆษณาชวนเชื่อ

    ในทางกฎหมายทั้งในประเทศไทยและหลายๆ ประเทศเอง ให้ความสำคัญกับคุณภาพมาตรฐานผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร โดยเน้นหนักไปที่ความปลอดภัย โดยต้องผ่านการตรวจสอบการปนเปื้อนของเชื้อจุลินทรีย์ต่างๆ และสารปนเปื้อนอื่นๆ ที่อาจทำให้เกิดอันตรายต่อผู้บริโภค

    ส่วนเรื่องสารสำคัญต่างๆ ที่เราหวังประโยชน์เมื่อรับประทานแล้ว โดยทั่วไป ผลิตภัณฑ์เหล่านี้อาจไม่ได้ถูกควบคุมปริมาณสารอย่างเข้มงวด ในบางครั้ง สารหลายชนิดอาจถูกใส่ลงไปในปริมาณที่ระบุบนฉลากจริง แต่เมื่อเวลาผ่านไป สารเหล่านั้น อาจไม่คงตัวในผลิตภัณฑ์ และทำให้มีปริมาณน้อยกว่าที่ระบุบนฉลาก

    นอกจากนี้ ยังพบว่าในหลายกรณี ผลิตภัณฑ์ที่ไม่ได้ควบคุมคุณภาพการผลิตอย่างดีมีมาตรฐาน อาจไม่มีสารสำคัญที่หวังประโยชน์ตามที่อ้างบนฉลาก ดังนั้นเมื่อว่ากันตามหลักการแล้ว ผลิตภัณฑ์เสริมอาหารไม่ได้มีจุดมุ่งหมายเพื่อการป้องกันและรักษาโรค จึงมิได้ควบคุมปริมาณสารสำคัญที่หวังผล แต่เน้นการควบคุมความปลอดภัยในผลิตภัณฑ์เป็นหลัก ซึ่งแตกต่างจากยารักษาโรค

    ในส่วนของการเลือกผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร คุณต้องเลือกซื้อจากแหล่งที่เชื่อถือได้ มีฉลากครบถ้วน ตรวจสอบวันผลิตและหมดอายุ มีเลขสารบบอาหารของคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) ที่ถูกต้องและสามารถตรวจสอบบนเว็บไซต์ของอย.ได้ และที่สำคัญคือต้องมีสติเมื่ออ่านคำโฆษณาผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร อย่าลืมว่าผลิตภัณฑ์เสริมอาหารไม่มีผลในการป้องกันหรือรักษาโรค และผลิตภัณฑ์เสริมอาหารแต่ละชนิดไม่ได้เหมาะสมกับทุกคน

    อีกสิ่งหนึ่งที่อยากจะเตือนผู้ที่ใช้ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร โดยเฉพาะคนที่มีโรคประจำตัว คุณต้องมั่นใจว่าผลิตภัณฑ์เสริมอาหารที่จะรับประทาน ไม่มีผลต่อโรคหรือความเจ็บป่วยที่เป็นอยู่ รวมถึงไม่ไปทำปฏิกิริยา หรือตีกับยาที่คุณรับประทานอยู่ก่อนแล้ว ไม่ว่าจะเป็นผลิตภัณฑ์ที่มาจากธรรมชาติ หรือสารสังเคราะห์ก็ตาม เพราะฉะนั้นต้องตรวจสอบให้ดีก่อนจะรับประทานผลิตภัณฑ์เสริมอาหารต้องอ่านและใช้วิจารณญาณให้ดีก่อนซื้อหรือก่อนกินต้องดูว่าผลิตภัณฑ์เหล่านั้นเหมาะสมกับคุณหรือไม่ ทางที่ดีต้องปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรก่อนใช้ผลิตภัณฑ์เสริมอาหารใดๆ ก็ตาม

รศ.ภก.ดร.บดินทร์ ติวสุวรรณ และรศ.ภญ.ดร.ณัฏฐดา อารีเปี่ยม

คณะเภสัชศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย