รู้เรื่องยากับเภสัชจุฬาฯ : ผื่นคันจากฝุ่น

    หลายอาทิตย์ก่อนเราเขียนเรื่องฝุ่นไปแล้ว แต่สองสามวันที่ผ่านมามีคนไม่น้อยที่ประสบปัญหาเรื่องผื่นคันผิวหนังจากฝุ่น PM2.5 เจ้าฝุ่นตัวร้ายนี้นอกจากจะสร้างปัญหากับระบบทางเดินหายใจแล้ว ก็ยังสามารถสร้างความรำคาญกับระบบผิวหนังได้ด้วยเช่นกัน โดยเฉพาะอย่างยิ่งคนที่มีผิวบอบบางแพ้ง่ายเป็นทุนเดิมอยู่แล้ว

    ฝุ่น PM2.5 มีส่วนประกอบทั้งสารเคมีและโลหะหนักที่เป็นอันตรายต่อผิวหนัง เมื่อสัมผัสกับผิวหนังเป็นเวลานาน อาจทำให้เกิดการอักเสบ ระคายเคือง ผิวแดง แห้งและคัน ฝุ่นขนาดเล็กสามารถเกาะติดผิวหนังและอุดตันรูขุมขน ทำให้เกิดสิวนอกจากนี้ยังมีผลไปทำลายเกราะป้องกันผิว ทำให้ผิวสูญเสียความชุ่มชื้น และเสี่ยงต่อการถูกทำลายจากมลภาวะและสารเคมีอื่นๆ ได้ง่ายขึ้น

    สำหรับผู้ที่มีผิวแพ้ง่ายหรือเป็นโรคผิวหนังอยู่แล้ว เช่น โรคผื่นภูมิแพ้ผิวหนัง หรือโรคสะเก็ดเงิน จะยิ่งมีความเสี่ยงมากกว่าคนทั่วไป

    อาการทางผิวหนังต่างๆ ที่เกิดขึ้นในผู้ที่สัมผัสกับฝุ่น PM2.5 เป็นเวลานาน หรือในกรณีที่มีความไวต่อ PM2.5 มากกว่าคนทั่วไป ได้แก่ มีผื่นแดงขึ้นตามผิวหนัง ผิวแห้งและลอก อาการคันอย่างรุนแรง ผิวหนังอักเสบหรือมีตุ่มน้ำเล็กๆ อาการแย่ลงในผู้ที่เป็นโรคผิวหนังเรื้อรัง

    ผู้ที่มีปัญหาทางผิวหนังจากฝุ่น PM2.5 อาจพิจารณาปรับเปลี่ยนวิธีการใช้ชีวิต เพื่อบรรเทาอาการขั้นต้นได้โดย

    (1) ทบทวนวิธีการทำความสะอาดผิวหนังเป็นประจำล้างหน้าด้วยสบู่หรือคลีนเซอร์ที่อ่อนโยน เพื่อขจัดฝุ่นและสิ่งสกปรกที่สะสมบนผิว หลังออกจากบ้าน ควรอาบน้ำหรือทำความสะอาดร่างกายเพื่อล้างฝุ่น PM2.5 ออกไปทันที

    (2) ทาครีมมอยส์เจอไรเซอร์บำรุงผิวเพื่อรักษาความชุ่มชื้นของผิว และเพื่อเสริมเกราะป้องกันผิว ปัจจุบันมีให้เลือกหลากหลาย มีส่วนประกอบเช่น มอยส์เจอไรเซอร์ที่มีการใส่ส่วนประกอบที่ช่วยลดการระคายเคือง เช่น เซราไมด์ (ceramide), ไนอาซินาไมด์ (niacinamide), และสารที่มีฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระ

    (3) หลีกเลี่ยงผลิตภัณฑ์ที่อาจระคายเคือง เช่น สบู่แรงๆ แอลกอฮอล์ และน้ำหอม

    (4) ดื่มน้ำให้เพียงพอ จะช่วยให้ผิวชุ่มชื้นไม่แห้งและแข็งแรง

    (5) ทางที่ดีที่สุดแต่ดูเหมือนจะเป็นไปได้อยากคือ การหลีกเลี่ยงการสัมผัสฝุ่น PM 2.5

    (6) ท้ายสุดคือ ปรึกษาแพทย์ผิวหนังหากมีอาการผื่นคันรุนแรงหรือไม่ดีขึ้นหลังดูแลตัวเอง

    ผู้ที่มีอาการผื่นคัน สามารถเลือกใช้ยาที่เหมาะสมจะช่วยบรรเทาอาการและทำให้ผิวหนังกลับมาเป็นปกติได้เร็วขึ้นทั้งนี้ ยาที่ใช้รักษาผื่นคันมีหลายประเภท ควรปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกร เนื่องจากต้องเลือกให้ตรงกับสาเหตุ และความรุนแรงของอาการ ประเภทแรกคือ ยาทาภายนอกเพื่อลดอาการอักเสบ ลดอาการแพ้ ซึ่งโดยทั่วไปจะใช้ยาทาสเตียรอยด์ ซึ่งมีอยู่หลายชนิด หลายความแรง ทั้งนี้ขึ้นกับความรุนแรง และบริเวณที่เป็น และการใช้ต้องมีระยะเวลาที่เหมาะสม

    ประเภทที่สองคือ ยารับประทานที่สามารถใช้บรรเทาอาการผื่นคันได้ ได้แก่ ยาต้านฮิสตามีนซึ่งแนะนำให้ใช้เป็นชนิดที่ไม่ง่วง ซึ่งมีความปลอดภัย และข้อควรระวังน้อยกว่าตัวอย่างยาในกลุ่มนี้ ได้แก่ เซทิริซีน (cetirizine),เลโวเซทิริซีน (levocetirizine), เฟโซเฟนาดีน (fexofenadine),ลอราทาดีน (loratadine), เดสลอราทาดีน (desloratadine),บิลาสทีน (bilastine) เป็นต้น ซึ่งยาในกลุ่มนี้ส่วนใหญ่กินเพียงวันละ 1-2 ครั้ง

    อย่างไรก็ตาม การเลือกใช้รวมถึงรายละเอียดการใช้ควรปรึกษาเภสัชกรหรือแพทย์ก่อนเสมอ โดยเฉพาะอย่างยิ่งผู้ที่มีโรคประจำตัว และในผู้สูงอายุไม่แนะนำให้ใช้ยาต้านฮิสตามีนรุ่นที่หนึ่งซึ่งมีผลข้างเคียงง่วงซึม ปากแห้งคอแห้ง ปัสสาวะคั่ง ตัวอย่างยาในกลุ่มนี้ เช่น คลอเฟนิรามีน (chlorpheniramime), ไฮดรอกไซซีน (hydroxyzine) เป็นต้น

    นอกจากยาแผนปัจจุบัน ผลิตภัณฑ์โลชั่นหรือครีมที่มีส่วนประกอบสารสกัดสมุนไพรที่ใช้ภายนอกก็เป็นทางเลือกหนึ่งสำหรับผู้มีปัญหาผื่นคัน ตัวที่นิยมใช้ เช่นว่านหางจระเข้ มีสรรพคุณช่วยลดการอักเสบและให้ความชุ่มชื้นแก่ผิว ลดอาการคันและผื่นแดง ช่วยฟื้นฟูผิวที่แห้งเสีย ใบบัวบก มีสารสำคัญที่ช่วยสมานแผล ลดการอักเสบ เป็นต้น แต่ก่อนใช้ควรทดสอบการแพ้ก่อน หรืออาการผื่นแพ้แย่ลง ให้หยุดใช้และรีบปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรทันที

รศ.ภก.ดร.บดินทร์ ติวสุวรรณ และรศ.ภญ.ดร.ณัฏฐดา อารีเปี่ยม

คณะเภสัชศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย